Hồi nhỏ, tôi hay được học ở trường rằng tôn giáo là thế lực phản khoa học. Tôn giáo đã bắt bớ Galileo khi ông nói trái đất quay xung quanh mặt trời, và thiêu sống Bruno khi ông nói vũ trụ là có vô số ngôi sao hành tinh. Nhưng khi lớn lên, biết tiếng Anh, đọc nhiều tài liệu quốc tế như trang Wikipedia, tôi thấy không phải như vậy. Hơn 85% người đoạt giải Nobel tin ở Kinh Thánh, chuyện của Galileo và Bruno không phải là tôn giáo bắt bớ khoa học, cũng như niềm tin Kinh Thánh đã giúp các nước Tin Lành như Mỹ, Anh, Đức phát triển. Sau đây tôi xin trình bày các điều này.
I. So sánh lượng người đoạt giải Nobel theo tôn giáo và vô thần

Hình 1. Phân bố giải Nobel theo tôn giáo, theo sách “100 năm giải Nobel” Baruch A. Shalev [1]
Nobel là giải thưởng danh giá nhất thế giới được trao cho những người được xem là đã đem lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại trong 5 lĩnh vực vật lý, hóa học, sinh học, y học, hòa bình và văn học. Ta hãy xem tỉ lệ những người đoạt giải Nobel theo các tôn giáo, như một cách đánh giá định lượng đóng góp của những người theo tôn giáo khác nhau vào khoa học nói riêng hay sự phát triển của nhân loại nói chung. [1]
Theo biểu đồ, ta thấy người vô thần, bất khả tri và suy nghĩ tự do chiếm 10.4% số người đoạt giải Nobel. Họ có thể tự hào là mình hơn hẳn số người của Phật Giáo (1.1%), Hồi Giáo (0.8%) hay Ấn Giáo (0.7%). Điều thú vị là người vô thần đạt hơn 35% giải Nobel trong lĩnh vực văn học, các giải còn lại bình quân chỉ 6% [2]. Như vậy thật ra người vô thần đạt giải về văn chương kể chuyện là nhiều, không phải về khoa học như họ nghĩ.
Phần lớn người đạt giải Nobel theo Cơ Đốc Giáo (65.4%), sau đó là Do Thái Giáo (21.1%). Cả hai tôn giáo này đều theo Kinh Thánh, đều tin ở Đức Chúa Trời (dù người Do Thái không tin ở Chúa Giê-xu và Tân Ước). Tôn giáo theo Kinh Thánh chiếm hơn 85% lượng người đạt giải Nobel, gấp hơn 8.5 lần người vô thần và 85 lần các tôn giáo khác. Như vậy ta thấy không phải tôn giáo nào cũng giống nhau, hay người vô thần giỏi hơn người theo tôn giáo, mà là những người theo Kinh Thánh vượt trội tuyệt đối về lượng đóng góp đem lại ích lợi cho nhân loại trong các lĩnh vực khoa học, hòa bình và văn chương được giải Nobel.
Ngoài ra, dù người vô thần, bất khả tri và suy nghĩ tự do chiếm 10.4% số người đạt giải Nobel, các nước vô thần như Liên Xô, Trung Quốc, Bắc Hàn chỉ chiếm hơn 4% số người đạt giải [2.1]. Vậy là phần lớn người vô thần được giải Nobel khi họ đang sống ở các nước có truyền thống Cơ Đốc giáo, thừa hưởng nền văn hóa, kinh tế, khoa học và xã hội mà truyền thống Cơ Đốc mang lại, chứ còn các nước vô thần có rất ít.
II. Chuyện Galileo và Bruno bị bắt bớ
Chuyện của Galileo và Bruno bị bắt bớ hay được dùng để minh họa việc tôn giáo chống nghịch với khoa học. Hồi còn nhỏ, tôi hay nghe kể là Galileo bị tòa án tôn giáo bắt phạt phải rút lại việc nói trái đất quay xung quanh mặt trời, còn Bruno bị thiêu trên giàn lửa vì nói vũ trụ có vô số ngôi sao hành tinh. Giờ khi lớn lên, đọc cái tư liệu lịch sử quốc tế tiếng Anh, biết thêm về hoàn cảnh lịch sử và chi tiết câu chuyện [3], [4], tôi thấy nó không phải là tôn giáo chống nghịch khoa học, mà họ bị vạ lây cuộc Phản Cải Cách [5] chống lại Cải Cách Tin Lành [6].
Cả hai chuyện đều xảy khi Giáo Hội Trung Cổ đang phát động Phản Cải Cách [5] (1545-1648) chống lại người Tin Lành do chỉ tin theo Kinh Thánh chứ không theo giáo lý Giáo Hội [7]. Để làm vậy, họ kích động các hoàng đế và lãnh chúa châu Âu tấn công vùng đất người Tin Lành gây ra chiến tranh tôn giáo ở Pháp [8] và cuộc chiến 30 năm [9] làm hàng triệu người chết. Họ còn dùng tòa án Dị Giáo [10] để cấm đoán và bắt bớ tất những ai nghịch lại giáo lý mình, mà chủ yếu là người Tin Lành, riêng ở Anh có hơn 300 người Tin Lành bị thiêu sống [11]. Cả Galileo và Bruno đều bị truy tố bởi tòa án Dị Giáo này.
Chuyện của Galileo [3] (1633) phức tạp vì ông là bạn của giáo hoàng Urban VIII, người đã bảo trợ và cho phép ông xuất bản cuốn sách của mình, “Cuộc Trao Đổi Về Hai Hệ Thế Giới Chính”, dù nó gây tranh cãi vì đi ngược với suy nghĩ mặt trời quay xung quanh trái đất của triết gia Hy Lạp cổ đại Ptolemy, quan điểm mà Giáo Hội Trung Cổ ủng hộ. Tuy vậy, giáo hoàng Urban VIII yêu cầu Galileo thêm các luận điểm của mình vào sách, và Galileo đặt lời giáo hoàng vào nhân vật Simplicio (kẻ khờ khạo). Sau vài tháng xuất bản, giáo hoàng Urban VIII cấm xuất bản nó và yêu cầu xem xét lời lẽ trong sách. Nhà sử học Dava Sobel nói lúc đó giáo hoàng Urban VIII bị tấn công bởi các vấn đề phe phái trong Vatican. Chuyện của Galileo bị nêu lên bởi những người trong giáo hội là kẻ thù của ông, rồi hồng y Tây Ban Nha cáo buộc giáo hoàng yếu kém trong việc bảo vệ Giáo Hội. Tình bạn với Galileo bị giáo hoàng đặt sau những cảm giác bị bắt ép và lo lắng cho số phận mình. Được cái là sau khi bị Tòa Án Dị Giáo phán xét, Galileo vẫn ở bình an. Ông ở chơi với tổng giám mục Piccolomini của Siena một thời gian rồi về nhà mình tiếp tục nghiên cứu và viết sách. Chuyện Galileo nói “và trái đất vẫn quay” ở trong ngục là một lời đồn không có thật xuất hiện sau này.
Về phần Giordano Bruno [4] thì ông bắt đầu là một tu sĩ dòng Dominican, đến Geneva ông chuyển sang theo Tin Lành dòng Calvin, đến Wittenberg (nơi Martin Luther xuất bản 95 luận đề) ông theo Tin Lành dòng Martin Luther. Nhưng đến đâu ông cũng gây tranh cãi và bị rút phép thông công. Cuối cùng ông quay lại Ý để dạy học, rồi lại gây tranh cãi. Trong hoàn cảnh Giáo Hội Trung Cổ đang sục sôi cuộc Phản Cải Cách, tòa án Dị Giáo đang ra sức bắt bớ cấm đoán những tư tưởng đối nghịch và thiêu sống hàng ngàn người Tin Lành khắp châu Âu [11], việc một kẻ từng là giáo sĩ Dominican rồi chuyển sang Tin Lành và nay nói những điều nghịch Giáo Hội ngay sát Vatican là chuyện không thể chịu được. Bruno bị Tòa Án Dị Giáo kết án tử hình không chỉ vì nói vũ trụ có vô số hành tinh mà chủ yếu là vì tội nói nghịch giáo lý Giáo Hội Trung Cổ cùng các giáo sĩ của họ. Đây quả là chuyện đáng tiếc, nhưng nó không phải là chuyện tôn giáo chống khoa học. Hàng ngàn người Tin Lành đã chết vì đức tin của mình vào lúc đó, và Bruno chỉ bị vạ lây bởi tòa án Dị Giáo vì thói hay gây tranh cãi của ông.
Nhưng các chuyện liên quan đến tòa án Dị Giáo như thế này đã kết thúc. Cuộc chiến đấu của người Tin Lành đã thành công với hòa ước Westphalia [12], công nhận quyền tự do tôn giáo và quyền độc lập của các nước Tin Lành. Kể từ đó, người Tin Lành tự do sống theo Kinh Thánh là cơ sở của niềm tin của 85% số người đoạt giải Nobel như ở trên, và các nước Tin Lành tự do phát triển vũ bão về kinh tế và khoa học, trở thành các nước Mỹ, Đức, Anh, Hà Lan và Bắc Âu giàu mạnh mà ta biết ngày nay.
III. Vì sao Kinh Thánh và Tin Lành giúp khoa học phát triển?
Ta đã thấy Kinh Thánh là nền tảng của tôn giáo 85% người đoạt giải Nobel, và các nước gốc Tin Lành như Mỹ, Đức, Anh, Hà Lan hay Bắc Âu đều là những nước giàu mạnh với kinh tế khoa học phát triển hàng đầu thế giới. Sau đây tôi xin nêu một số lý do:
1. Yêu cầu học Kinh Thánh giúp phát triển văn hóa đọc sách và phổ cập giáo dục
Vì Kinh Thánh và Tin Lành xem việc học và nghiên cứu Kinh Thánh là tâm điểm của lòng mộ đạo, các nước Tin Lành đi đầu trong việc xóa mù chữ, phổ cập giáo dục, viết và in sách: “Bản dịch Kinh Thánh sang tiếng Đức của Luther là thời điểm quyết định cho sự phát triển của nỗ lực xóa mù chữ cho người dân thường, đồng thời kích thích việc in ấn và phổ biến sách và tiểu luận tôn giáo. Kể từ năm 1517, các loại tiểu luận tôn giáo ngập tràn nước Đức và nhiều nơi khác ở châu Âu. Đến năm 1530 đã có hơn 10 000 xuất bản phẩm với tổng cộng 10 triệu ấn bản…” [13] Khoa học không thể phát triển chỉ nhờ một ít học giả, nó cần cả xã hội có văn hóa ham mê đọc sách và nghiên cứu để phát triển.
2. Kinh Thánh dạy nếp sống thánh khiết, đức hạnh và nhân ái là tiền đề cho kinh tế, xã hội và khoa học phát triển
Khoa học không thể phát triển trong một xã hội gian dối, tham lam, tranh cạnh. Quan điểm Tin Lành cho rằng “khi mỗi cá nhân trải nghiệm ân điển cứu chuộc của Thiên Chúa, cùng lúc họ sẽ nhận thức về trách nhiệm của mình trong nỗ lực thay đổi bản thân… và bảo đảm duy nhất cho sự cứu rỗi chính là những chỉ dấu về nếp sống thánh khiết, đức hạnh và nhân ái” [13] Vậy nên văn hóa Tin Lành yêu cầu mỗi người phải tự ứng hầu trực tiếp trước Chúa về đời sống mình chứ không chỉ ở trong giáo hội là được, tạo nên ý thức đạo đức cá nhân mạnh mẽ. Nhà sử học Max Weber nhận định đạo đức Tin Lành đã sinh ra tinh thần tư bản chủ nghĩa giúp xã hội các nước Tin Lành phát triển vũ bão [14].
3. Niềm tin ở sự sáng tạo và tể trị của Đức Chúa Trời bảo vệ người tin Kinh Thánh khỏi các mê tín dị đoan
Kinh Thánh nói Đức Chúa Trời là Chúa dựng nên trời đất và luật lệ của Ngài cho chúng hằng còn (Thi Thiên 119:89-91). Điều này có nghĩa là ta có thể tìm hiểu các quy luật thiên nhiên và tin chắc sẽ không có gì đi ngược chúng trừ khi Chúa cho phép. Francis Bacon, cha đẻ của chủ nghĩa duy nghiệm [15], nói rằng “Đức Chúa Trời, thực ra, đã quyết hai quyển sách, không chỉ một. Tất nhiên, chúng ta đều quen với quyển sách đầu Ngài viết, là quyển Kinh Thánh. Nhưng Ngài cũng đã viết quyển sách thứ hai là tạo hóa”. Vậy nên, người theo Kinh Thánh được khuyến khích tìm hiểu các quy luật tự nhiên để quản trị muôn vật theo mạng lệnh Chúa (Sáng Thế Ký 1:28). Và vì Chúa tể trị, họ không phải sợ bất kỳ thế lực siêu nhiên nào, vong hồn, ma quỷ, hay các thần lạ. Ở những nước có truyền thống Cơ Đốc, khi đạo Cơ Đốc suy sụp, các hình thức mê tín dị đoan tăng lên, như xem sao, ma quỷ, phù thủy, v.v… Trước việc này, có người đã nói rằng không phải khoa học giúp kiểm soát mê tín dị đoan, mà văn hóa Cơ Đốc với truyền thống nhấn mạnh bày tỏ lẽ thật chung và cấm các điều mê tín huyền ảo bí mật đã làm điều này [16]
Nói tóm lại, hồi nhỏ tôi hay nghe rằng tôn giáo là thế lực phản khoa học, và bắt bớ các nhà khoa học như Galileo và Bruno. Lớn lên, biết tiếng Anh, tiếp cận các thông tin quốc tế, tôi biết rằng các tôn giáo theo Kinh Thánh chiếm 85% số người đoạt giải Nobel là giải thưởng danh giá nhất cho những ai có đóng góp về khoa học, văn học và hòa bình cho nhân loại. Chuyện Galileo và Bruno là do Giáo Hội Trung Cổ đang ra sức chống lại cuộc Cải Cách Tin Lành nên lập tòa án Dị Giáo để cấm đoán và bắt bớ tất cả những gì nghịch lại giáo lý mình, 2 ông chỉ bị vạ lây. Điều này hiện không còn nữa vì Cải Cách Tin Lành đã thắng lợi, người Tin Lành dành được quyền tự do tôn giáo, tự do học và làm theo Kinh Thánh. Các nước Tin Lành được độc lập và phát triển mạnh mẽ thành các nước Mỹ, Đức, Anh… đứng đầu về kinh tế văn hóa khoa học ngày nay.
Sở dĩ niềm tin Kinh Thánh và các nước Tin Lành đạt được những điều trên là vì (1) xem trọng và việc đọc sách và nghiên cứu, (2) nhấn mạnh ý thức sống thánh khiết, đức hạnh và nhân ái cách cá nhân trước Chúa và (3) tin cậy các quy luật thiên nhiên nhờ sự tể trị của Đức Chúa Trời, không sợ các thứ siêu nhiên hay mê tín dị đoan. Vậy nên có tôn giáo và niềm tin đúng sẽ giúp phát triển khoa học, kinh tế, xã hội.
Richard Huynh
Bài vở cộng tác hoặc góp ý xin gửi về tintuc@hoithanh.com
Bài Tham Khảo
[1] Tôn giáo của những người đoạt giải Nobel
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Religion_of_Nobel_Prize_winners.png
[2] Danh sách những người đoạt giải Nobel không có tôn giáo
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_nonreligious_Nobel_laureates
[2.1] Số lượng người đạt giải Nobel theo nước
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Nobel_laureates_by_country
[3] Galileo’s affair
https://en.wikipedia.org/wiki/Galileo_affair
[4] Giordano Bruno
https://en.wikipedia.org/wiki/Giordano_Bruno
[5] Counter-reformation
https://en.wikipedia.org/wiki/Counter-Reformation
[6] Protestant reformation
https://en.wikipedia.org/wiki/Protestant_Reformation
[7] PETER WALDO, CƠN ĐỊA CHẤN ĐẦU TIÊN
https://hoithanh.com/63810/peter-waldo-con-dia-chan-dau-tien.html
[8] French Wars of Religion
https://en.wikipedia.org/wiki/French_Wars_of_Religion
[9] Thirty years war
https://en.wikipedia.org/wiki/Thirty_Years%27_War
[10] Roman Inquisition
https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Inquisition
[11] List of Protestant martyrs of the English Reformation
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Protestant_martyrs_of_the_English_Reformation
[12] Peace of Westphalia
https://en.wikipedia.org/wiki/Peace_of_Westphalia
[13] Cải Cách Kháng Nghị (Cải Cách Tin Lành)
https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BA%A3i_c%C3%A1ch_Kh%C3%A1ng_ngh%E1%BB%8B
[14] The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Protestant_Ethic_and_the_Spirit_of_Capitalism
[15] Francis Bacon
https://en.wikipedia.org/wiki/Francis_Bacon
[16] As Traditional Religion Declines, Superstition—Not Atheism—Is the Big Winner
https://intellectualtakeout.org/2018/05/as-traditional-religion-declines-superstition-not-atheism-is-the-big-winner/