Giê-ru-sa-lem, Y-sơ-ra-ên – Kinh thánh cho chúng ta biết rằng dòng dõi của Y-sơ-ra-ên đã vào được Xứ Hứa sau khi lang thang trong đồng vắng suốt 40 năm.
Mới đây, một khám phá hiếm hoi của các nhà khảo cổ người Y-sơ-ra-ên đã đưa ra cái nhìn mới về người Ca-na-an, là dân từng sinh sống ở vùng đất này.
Lần đầu tiên, các nhà khảo cổ Y-sơ-ra-ên từ Đại-học Do Thái đã khai quật được tàn tích của một ngôi đền Ca-na-an ở thành phố cổ La-ki (Lachish).
Giô-suê 10:32 nói rằng Chúa đã phó La-ki “vào tay Y-sơ-ra-ên” khi họ vào Xứ Hứa. La-ki là một trong những thành quan trọng bậc nhất của dân Ca-na-an trong khoảng thời gian giữa và cuối thời kì đồ đồng. Cư dân thành kiểm soát các bộ phận của xứ Giu-đê. Thành được xây dựng vào năm 1800 TCN nhưng sau đó đã bị người Ai Cập phá hủy vào khoảng năm 1550 TCN.
Nó được xây dựng lại và bị phá hủy hai lần trước khi bị hủy diệt hoàn toàn vào khoảng năm 1150 TCN.
Ngôi đền được tìm thấy trong một thành phố có từ thế kỷ 12 TCN và được phát hiện tại Công-viên Quốc-gia Tel Lachish, một khu bảo tồn các di tích về thời đại đồ đồng, gần thành phố Kiryat Gat của Y-sơ-ra-ên hiện đại.
Mặt trước của ngôi đền có hai cột trụ và hai tòa tháp dẫn đến một hội trường lớn. Có bốn cột trụ chống đỡ cho khu chính điện phía trong, cùng với một số “tảng đá dựng đứng” khác mà có thể đã từng là vật đại diện cho các vị thần trong đền thờ.
“Phát hiện này thật là ngoạn mục”, ông Yosef Garfinkel, một trong những nhà nghiên cứu dẫn đầu cuộc khai quật đã chia sẻ. “Phải mất 30 hoặc 40 năm chúng ta mới có cơ hội khai quật một ngôi đền Ca-na-an ở Y-sơ-ra-ên. Những gì chúng tôi tìm thấy đã làm sáng tỏ cuộc sống cổ xưa của dân cư đã từng sống trong khu vực này. Thật khó để không nói quá lên tầm quan trọng của những phát hiện này”.
Ngôi đền này giống như những đền thờ khác của người Ca-na-an mà đã được tìm thấy trước đây bởi các nhà khảo cổ ở Nablus, Megiddo và Hazor.
Nhóm khảo cổ cũng tìm thấy rất nhiều món đồ chế tác tại nơi này bao gồm đồ gốm, đồ trang sức, cán rìu, vạc bằng đồng và tượng nhỏ, dao găm, và một bình mạ vàng có tên Ramses II được khắc trên đó. Ramses II là một trong những Pha-ra-ôn quyền lực nhất của Ai Cập.
Một trong những mảnh gốm được tìm thấy có chữ Ca-na-an cổ được khắc trên đó. Hệ thống chữ viết này bao gồm cả chữ cái “Samek”, khiến nó trở thành một vật có chứa cổ ngữ lâu đời nhất từng được biết đến.
Dịch: Trường Vinh
Nguồn: Cbn.com
Bài vở cộng tác hoặc góp ý xin gửi về tintuc@hoithanh.com